Genel Coğrafya ve Yeryüzü Şekilleri

26.897 km2’lik bir alana sahip olan Ankara, 39.57 K enlemi ile 32,53 D boylamları arasında yer alır. Deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 890 m’dir. Doğu yönünde Kırşehir ve Kırıkkale, Batı yönünde Eskişehir, Kuzey yönünde Çankırı, kuzeybatı yönünde Bolu ve Güney yönünde Konya ve Aksaray illeri ile çevrilmiştir. İlçeleri; Altındağ, Çankaya, Mamak, Keçiören, Sincan, Yenimahalle, Akyurt, Beypazarı, Çamlıdere, Çubuk, Elmadağ, Etimesgut, Evren, Kazan, Gölbaşı, Bala, Ayaş, Güdül, Haymana, Kalecik, Kızılcahamam, Nallıhan, Polatlı, Pursaklar ve Şereflikoçhisardır.

Dağlar

Orta Anadolu’nun kuzeybatısında yer alan il, Kızılırmak ve Sakarya nehirlerinin kollarının çevrelediği ovalarla kaplı bir bölgede yer alır. Bu bölgede orman alanları ile bozkır ve step alanlarını bir arada görmek mümkündür. İlin Kuzey sınırını Kuzey Anadolu sıradağlarının kolları olan dağlar ve Orta Anadolu düzlüklerinin devamı olan ovalar çizer. Güney kısmında Tuz Gölü çanağı, Kepez Ovaları ve Hacıbekirözü gibi düzlükler bulunur. Bu düzlükler arasında volkanik Karadağ, Karasimir Dağı, Paşa Dağı ve Teke Dağı yükselir. 

İlin kuzeyine doğru gidildikçe Haymana, Bala hattının kuzeyinde Kuzey Anadolu sıra dağları ile irtibatlı olan dağ sıraları görülür. Bunlar arasında Elmadağ ve İdris dağı göze çarpar. Güney-Batı ve Kuzey-Doğu doğrultusunda Güre, Elma, İdris dağları, Karyağdı-Mire-Aydos-Çile sıradağları ile Ayaş ve Hıdır dağ sıraları arasında yer hareketleri sonucu çöküntü alanları ortaya çıkmış, kıvrılma hareketleri sonucu da Balaban, Mogan, Çubuk, Mürted ve Babayakup ovaları oluşmuştur. Sakarya ve Kızılırmak nehrinin kolları arasında yüksek sıradağları görmek de mümkündür. 

İl Kuzey yönünde Çubuk ve Kızılcahamam ilçelerinde yer alan sarp görünüşlü Yıldırım, Işık ve Yakut dağları ile çevrilmiştir. Batı yönünde ise Ayaş, Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinin Kuzey sınırları Karakiriş, Kartal ve Manastır dağları ile çevrilidir. Güney kısmı kaplayan dağlar tatlı meyilli, yuvarlak sırtlı ve üzerleri düzdür. Bu alanda yer alan yükseltiler 1.050–1.500 m arasındadır. 

İl sınırları içinde Mogan, Tuz, Karagöl (Çubuk), Eymir, Karagöl (Kızılcahamam) gölleri bulunur. Bölgede yer yer volkanik arazilere de rastlanır. Bu kütle üzerinde 2.378 m yüksekliğindeki Köroğlu Dağı ile 2.006 m yüksekliğindeki Mahya Tepesi yer alır. İlin güneydoğu yönünde ise Hüseyingazi dağ kütlesi bulunur. 

İlin arazisini Sakarya ve Kızılırmak nehirleri ile Çubuk Çayı, İncesu ve Ova Çayları sulamaktadır. Adı geçen üç çay birleşerek Ankara Çayı’nı oluşturur.

Akarsular

İlin arazisini Sakarya ve Kızılırmak nehirleri ile Çubuk Çayı, İncesu, Ova, Kirmir ve İnözü çayları ile çok sayıda dere sulamaktadır. Sakarya nehri Eskişehir ili Çifteler ilçesi yakınlarında doğar, Polatlı ilçesi sınırları içinde Porsuk çayı ile birleşir. Sarıyar baraj gölünden sonra tekrar batıya yönelir. İl içinde uzunluğu 168 km’dir. Ankara, Kirmir ve Seben çayları, Ilıcaözü, Elvanlı, Nal ve Pınarbaşı, Çoruhözü, Balaban dereleri, Delice, Irmak ve Akkuşanözü suları Sakarya nehriyle birleşirler. Kızılırmak nehrinin 256 km’lik kısmı il sınırları içinde akar. Sivas Kızıldağ eteklerinden doğar. Hirfanlı barajından sonra Şereflikoçhisar, Bala, Keskin, Kırıkkale ve Kalecik ilçelerinden geçer. İnözü Vadisi Beypazarı ilçesi içinden geçerek Kirmir çayı ile birleşir. Bu vadi ve içindeki çay Türkiye’nin 184 önemli kuş alanından biridir. Aynı zamanda, vadi içinde 60’ın üzerinde kelebek türü yaşar ve Ankara’nın önemli doğal zenginliklerindendir.

Doğal ve Yapay Göller

Tuz Gölü: Türkiye’nin Van Gölü’nden sonra ikinci büyük su kütlesi olan Tuz gölünün bir bölümü Ankara sınırları içinde kalır. Derinliği az ve tuz oranı yüksektir (% 32). Ortalama derinliği 50–70 cm’dir. Yazın suyunun büyük kısmı buharlaşır ve çekilen suların yerinde tuz tabakası kalır. Yüzölçümü 1500 km2 dir. 

Mogan Gölü: 5 km uzunluğunda ve 1 km genişliğinde olup, derinliği 4 metreyi aşmaz. Su sporlarına uygundur. Gölde sazan, kefal ve sardalye balıkları üretilir. Kışın bazı yerleri donar. Bazı yerleri ise bataklıktır. Ankara’nın Gölbaşı ilçesi adını bu gölden alır. 

Eymir Gölü: Uzunluğu 6 km, genişliği 250–300 m olan set gölüdür. Dar ve kıvrımlıdır. Mogan Gölü’nden beslenir. Gölün çıkışı ise İmrahor deresinin başlangıcını oluşturur. Suyu tatlı ve balığı boldur. 

Karagöl (Çubuk): Kavak ve Yıldırım dağları eteğinde Çubuk ilçesi sınırları içinde bulunan, yaklaşık 2 hektar (0, 2 km2) alana sahip, maksimum 5,5 m, ortalama 4 m derinliği olan heyelan set gölüdür. Etrafında 10 hektarlık bir bölümü Tabiat Parkı olarak tescil edilmiştir. Doğal bitki örtüsü çam, meşe ve kavak ağaçlarından oluşur. 

Karagöl (Kızılcahamam): Işık Dağı eteklerinde çevresi 475 m, uzunluğu 170 m, eni 40 m olan uzamış elips biçimli sığ heyelan gölüdür. 

Bunların dışında Bayındır, Çamlıdere, Kesikköprü, Kurtboğazı, Çubuk I ve II barajlarının su biriktirme alanları yapay göller oluştururlar.